holokaust - Fototekst
Raport Stroopa – fakty i domysły
10 czerwca 2018 | Tomasz Stempowski
Raport Stroopa jest jednym z najbardziej znanych dokumentów na temat zagłady Żydów w czasie II wojny światowej. Był kilkakrotnie publikowany w całości i we fragmentach, zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Jedno ze znajdujących się w nim zdjęć: przedstawiające grupę Żydów — a wśród nich chłopca z podniesionymi rękami – wyprowadzanych z kamienicy pod strażą esesmanów, stało się wizualnym symbolem holokaustu: (więcej…)
Helmy Spethmann – fotografka warszawskiego getta
29 kwietnia 2015 | Tomasz Stempowski
Większość fotografii warszawskiego getta została zrobiona przez niemieckich żołnierzy lub policjantów, bądź to służbowo – do oficjalnych raportów lub dla celów propagandowych – bądź jako prywatna pamiątka. Tylko oni mogli wejść do zamkniętej dzielnicy żydowskiej z aparatem fotograficznym. Niewiele jest wyjątków od tej reguły.
Trochę zdjęć zrobił w 1942 roku szofer szwajcarskiej misji lekarskiej Franz Blättler, który część z nich opublikował w wydanej (więcej…)
„Kora” Georges’a Didi-Hubermana
6 kwietnia 2014 | Tomasz Stempowski
Problem obrazów znajduje się w samym sercu tego wielkiego zaburzenia czasu, naszego „niepokoju w kulturze”. Należałoby umieć widzieć w obrazach to, z czego ocalały. Po to, by historia, uwolniona od czystej przeszłości (tego absolutu, tej abstrakcji), pomogła nam „otworzyć” teraźniejszość czasu. Ostatni akapit głośniej książki Georges’a Didi-Hubermana Obrazy mimo wszystko nie pozostawiał wątpliwości, że jej autor będzie do tego tematu wracał.
Spojrzenia z Auschwitz
29 stycznia 2014 | Tomasz Stempowski
Sześćdziesiąt dziewięć lat temu wyzwolony został niemiecki obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. 27 stycznia 2014 r. na jego dawnym terenie odbyły się uroczystości rocznicowe. Z tej okazji dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński wygłosił świetne przemówienie, opublikowane następnie pod tytułem Spojrzenia na stronie internetowej tej instytucji.
Spośród wielu zawartych w nim wątków jeden jest szczególny. Piotr Cywiński zaczął wypowiedź od odwołania się do fotografii, a (więcej…)
Fotograf z Auschwitz
8 grudnia 2013 | Tomasz Stempowski
Wilhelm Brasse stał się ostatnio znany. Właśnie ukazało się albumowe wydawnictwo Fotograf z Auschwitz, wcześniej był film dokumentalny Ireneusza Dobrowolskiego Portrecista z 2005 roku, książka i płyta DVD z filmem Wilhelm Brasse. Fotograf 3444. Auschwitz 1940-1945 z 2011 roku (wydane w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i niemieckiej) oraz prezentacja wideo Fotografować piekło (zobacz tutaj), przygotowana w 2008 roku przez Narodowe (więcej…)
Ostrożnie z podpisami
30 czerwca 2013 | Tomasz Stempowski
W „Newsweek Historia” (nr 7/2013) ukazał się wywiad Eli Barbura z Samuelem Willenbergiem, uczestnikiem buntu więźniów w obozie zagłady w Treblince. Jedną z ilustracji do tekstu jest fotografia opatrzona podpisem: Jedno z nielicznych zdjęć z obozu w Treblince. Przedstawia nagie kobiety z dziećmi na rękach czekające na śmierć w komorach gazowych. To nieprawda. To zdjęcie zostało zrobione w innym miejscu.
Reprodukcja zamieszczona (więcej…)
Prawda czasu, prawda ekranu
26 czerwca 2013 | Tomasz Stempowski
Jest taki dowcip: Mały Hans pyta dziadka: „Dziadku, a dlaczego na tym zdjęciu stoisz przed Hitlerem z wyciągniętą do góry ręką?”. Dziadek odpowiada: „Bo, wnusiu, ja wołam: Hola, hola! Tak nie wolno, panie Hitler!”. Wielu Polaków odniosło wrażenie, że Niemcy właśnie nam go opowiedzieli i chcą, nie żebyśmy się roześmiali, ale zrozumieli go dosłownie i uwierzyli.
Niemiecki miniserial „Nasze matki, nasi ojcowie” (więcej…)
Zdjęcia z powstania w getcie
19 kwietnia 2013 | Tomasz Stempowski
Siedemdziesiąt lat temu, 19 kwietnia 1943 r., wybuchło powstanie w getcie warszawskim. Jednym z elementów kształtujących współczesną pamięć o tym wydarzeniu są fotografie. Jest ich niewiele. Zdecydowana większość została zrobiona przez Niemców, kilka przez Polaków. Walczący Żydzi prawdopodobnie nie zrobili żadnych zdjęć. Zachowana dokumentacja wizualna jest więc dalece niepełna. Oddaje przede wszystkim spojrzenie sprawców, pobieżnie świadków, a brak w niej perspektywy (więcej…)
Wystawa „Praca przymusowa. Niemcy, robotnicy przymusowi i wojna“
17 marca 2013 | Tomasz Stempowski
Świetna wystawa, zrobiona w bardzo przemyślany sposób, dopracowana w każdym szczególe, merytorycznie i technicznie. Można ją oglądać (czytać, słuchać, studiować) na różnych poziomach, zależnie od tego, jak bardzo chcemy wgłębić się w jej materię i ile mamy czasu. Organizatorzy postawili sobie ambitny cel ukazania zjawiska pracy przymusowej w III Rzeszy we wszystkich jego aspektach, objawach i formach. Swoje intencje przedstawili obszernie (więcej…)
„Fotograficzna dokumentacja Zagłady”– druga część wykładu Jacka Leociaka
26 lutego 2013 | Tomasz Stempowski
Prof. dr hab. Jacek Leociak w wykładzie Fotograficzna dokumentacja Zagłady – zdjęcia wykonywane oficjalnie i nieoficjalnie przez Niemców: perspektywa ofiar kontynuował wątki rozpoczęte przed miesiącem. Wcześniej opowiadał o zdjęciach robionych z perspektywy sprawców, teraz skupił się na ofiarach i świadkach.
Rozpoczął od opowieści o fotografach łódzkiego getta: Mendlu Grossmanie i Henryku Rossie. Obaj pracowali dla działu statystycznego, gdzie przede wszystkim robili zdjęcia (więcej…)