Tomasz Stempowski | On 04, grudzień 2012

 

W 1947 r. do Polski przyjechał student architektury na Harvardzie Henry N. Cobb. Od 28 sierpnia do 9 września odwiedził Warszawę, Katowice, Piekary Śląskie, Szczecin i Wrocław. Pobyt w Polsce stanowił część wyjazdu edukacyjnego World Studytour, którego tematem była „Odbudowa i planowanie osiedli w Europie” (European reconstruction and community planning). Inicjatorem i liderem wyprawy był amerykański architekt Hermann Field, który wraz z grupą amerykańskich studentów odwiedził Anglię, Czechosłowację i Polskę. Ich celem było poznanie planów odbudowy europejskich miast ze zniszczeń wojennych.

W naszym kraju Cobb zrobił aparatem małoobrazkowym około 100 slajdów na kliszy Kodachrome, pokazujących sceny m.in. z Warszawy, Katowic, Piekar Śląskich, Szczecina, Wrocławia. Zdjęcia są bardzo dobre pod względem technicznym i kompozycyjnym. Większość pokazuje zniszczenia wywołane wojną, niektóre sceny uliczne. Tematyka nie jest więc nowa: znanych jest wiele ujęć różnych autorów, krajowych i zagranicznych, dokumentujących księżycowy pejzaż zrujnowanych miast. To, co niezwykłe, to kolor. Właśnie tę cechę postanowili wyeksponować autorzy wystawy, podkreślając ją już w tytule. W tekście prezentującym założenia ekspozycji, zamieszczonym na stronie internetowej, organizatorzy napisali: Kolor na fotografiach z Polski w latach 40. to ogromna rzadkość. Najczęściej spotykane biało-czarne zdjęcia zniszczeń powojennych oglądane współcześnie dają efekt dystansu; kolor niweluje poczucie odległości w czasie, zwiększa wrażenie rzeczywistości zarejestrowanego obrazu.

Wystawa została zorganizowana przez Dom Spotkań z Historią w Warszawie, który na miejsce ekspozycji wybrał oprócz swojej siedziby sąsiedni skwer im. ks. Jana Twardowskiego. Fotografie zreprodukowane na stosunkowo dużych bannerach zostały rozmieszczone po bokach alejki przebiegającej wzdłuż skweru. Na większości zostały zreprodukowane duża fotografia Cobba i dwa mniejsze zdjęcia: jedno przedstawiające sfotografowane miejsce przed zniszczeniem, drugie kadr zdjęcia lotniczego wskazujący jego lokalizację. Zdjęciom towarzyszy krótki opis tekstowy. Kilka plansz zawiera tylko reprodukcje fotografii Cobba, a dwie znajdujące się na końcu alejki przedstawiają zmontowane z kilku ujęć panoramy.

Jak wspomniałem wyżej, zdjęcia Cobba – poza tym, że są kolorowe – nie wyróżniają się pod względem przedstawionych treści spośród ujęć innych fotografów. Właściwie są to dobre zdjęcia turystyczne ze zrujnowanego wojną kraju. Jednak sposób ich ekspozycji pozwolił wydobyć tkwiące w nich walory. Wybór miejskiego pleneru jako tła okazał się posunięciem nadzwyczaj trafnym.

Widz, podchodząc do plansz, jest zaskoczony tym, że zreprodukowany obraz ruin jest bardziej kolorowy od otoczenia. Wpływ na to ma niewątpliwie także pora roku, w której zorganizowano wystawę. Ten efekt pobudza zainteresowanie i skłania do przyjrzenia się obrazom i zapoznania z ich opisami. Dobrym rozwiązaniem jest też umieszczenie na planszach tylko po jednej dużej fotografii. Nie rozprasza to uwagi i pozwala dokładnie zobaczyć obraz. Większość kadrów to plany ogólne i przy mniejszych formatach szczegóły byłyby mało czytelne.

W części wystawy eksponowanej we wnętrzu DSH fotografie zniszczeń zostały zestawione z planami odbudowy. Można tu zobaczyć także więcej ujęć pokazujących ludzi i sceny uliczne.

 

Z okazji otwarcia wystawy autor fotografii odwiedził Polskę i wziął udział w wernisażu. Jego wypowiedź i relację z otwarcia można obejrzeć na stronie internetowej DSH.

Wypowiedź Henry’ego N. Cobba:

Relacja z wernisażu:

 

Autorami wystawy są varsavianista Krzysztof Jaszczyński i architekt Maria Sołtys. Za projekt plastyczny odpowiada Andrzej Budek z agencji Kotbury. Ekspozycję otwarto 26 października 2012 roku, potrwa do 30 kwietnia 2013 roku. Wystawie towarzyszy polsko-angielski album autorstwa Krzysztofa Jaszczyńskiego i Marii Sołtys: „1947 BARWY RUIN. Warszawa i Polska w odbudowie na zdjęciach Henry’ego N. Cobba”, wydany przez DSH.

 

autor: Tomasz Stempowski