Tomasz Stempowski | On 19, styczeń 2013

 

W kwartalniku „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”( nr V z 2012) w bloku „Film w archiwum” opublikowano pięć artykułów poświęconych problematyce opracowania i przechowywania dokumentów audiowizualnych w archiwach:

1. Marlena Jabłońska, Obraz fotograficzny a obraz filmowy – problem opisu archiwalnego
2. Maciej Tański, Radosław Morawski, Opracowywanie materiałów audiowizualnych z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej
3. Radosław Poboży, Tomasz Stempowski, Zbiór filmów w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
4. Jan Sałkowski, Doświadczenia w opracowywaniu materiałów filmowych na przykładzie Telewizji Polskiej
5. Filip Kwiatek, Zbiór filmów w Narodowym Archiwum Cyfrowym

W artykule Zbiór filmów w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie Radosława Pobożego iTomasza Stempowskiego zostały opisane i krótko scharakteryzowane filmy przechowywane w Instytucie Pamięci Narodowej w Warszawie.

Zbiór filmów IPNj składa się z 1440 jednostek archiwalnych. Ze względu na aktotwórców można go podzielić na pięć grup: Cywilne organy bezpieczeństwa państwa, Wojskowe organy bezpieczeństwa państwa, Wojskowe organy wymiaru sprawiedliwości, Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Archiwa i kolekcje prywatne. W tekście szczegółowo omówiono każdą z kategorii i podano tytuły i charakterystyki licznych należących do nich filmów.

Większość materiałów audiowizualnych znajdujących się w zasobie IPN została wytworzona przez organy bezpieczeństwa państwa i z tego względu charakteryzuje się specyficzną treścią oraz cechami formalnymi. Filmy te powstały przede wszystkim w wyniku pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa, względnie na jego potrzeby szkoleniowe. Można je podzielić na kilka kategorii: film operacyjny, film dydaktyczny z jego odmianami: filmem instruktażowym i szkoleniowym, film dokumentalny oraz film procesowo-śledczy.

W artykule szerzej omówiono film operacyjny. Pokazano rolę jaka pełnił w pracy Służby Bezpieczeństwa, historię i miejsce komórki zajmującej się wykonywaniem filmów ich gromadzeniem i wykorzystaniem w strukturze resortu, podano liczbę filmów wykonanych w różnych okresach. Zaprezentowano także cechy formalne filmów operacyjnych i określony sposób kompozycji kadrów.

Produkcją filmów dla potrzeb wojska zajmowała się Wytwórnia Filmowa „Czołówka” oraz Zespół Realizatorów Filmowych Zarządu II Sztabu Generalnego. W artykule zarysowano dzieje wojskowej produkcji filmowej od 1943 roku i scharakteryzowano różne kategorie realizowanych filmów.

Zbiór filmów zgromadzonych przez Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu obejmuje kopie filmów dokumentalnych wyprodukowanych przez różne instytucje polskie i zagraniczne, materiały procesowo-śledcze oraz oryginalne niemieckie filmy propagandowe i amatorskie z okresu II wojny światowej. W tekście nakreślono historię komórki zajmującej się ich gromadzeniem i krótko zaprezentowano najważniejsze filmy.

Na końcu zostały przedstawione aktualne działania IPN zmierzające do pozyskania kopii cyfrowych filmów ze zbiorów Studium Polski Podziemnej w Londynie i Instytutu im. Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, poruszono kwestię praw autorskich oraz podano przykłady wykorzystywania filmów z archiwum IPN we współczesnych filmach dokumentalnych i fabularnych.

 

SPIS TREŚCI nr V/2012 „PRZEGLĄDU ARCHIWALNEGO IPN”

I. ARCHIWUM

•  Jerzy Bednarek Działalność naukowo-badawcza archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000–2010

II. ZASÓB ARCHIWALNY

• Teresa Pogorzelska Wojskowy Sąd Rejonowy w Białymstoku 1946–1955. Organizacja, funkcjonowanie kancelarii i archiwizacja dokumentacji
•  Aleksander Drozdowski Typowe przykłady perlustracji korespondencji w aktach Służby Bezpieczeństwa województwa katowickiego

III. FILM W ARCHIWUM

6. Marlena Jabłońska Obraz fotograficzny a obraz filmowy – problem opisu archiwalnego
7. Maciej Tański, Radosław Morawski Opracowywanie materiałów audiowizualnych z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej
8. Radosław Poboży, Tomasz Stempowski Zbiór filmów w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
9. Jan Sałkowski Doświadczenia w opracowywaniu materiałów filmowych na przykładzie Telewizji Polskiej
10. Filip Kwiatek Zbiór filmów w Narodowym Archiwum Cyfrowym

IV. DOKUMENTY

•  Antoni Zieliński Instrukcja (tymczasowa) o pozyskaniu, pracy i ewidencji agenturalno-informacyjnej sieci z 13 lutego 1945 r. Analiza krytyczna dokumentu

V. VARIA

•  Jurij Szapował, Vadim Zołotariov Żydzi w kierowniczych organach ukraińskiego NKWD w latach 1929–1939 w świetle archiwów ukraińskich
• Radosław Kurek „Rozmowy” z Dobrowolskim. Na marginesie śledztw Grupy Specjalnej MBP związanych z tzw. sprawą Lechowicza i Jaroszewicza
• Adam Kochajkiewicz Działania służb specjalnych Polski Ludowej wobec inżyniera Jacka Karpińskiego w latach 1950–1990

VI. ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE

• Seria wydawnicza „Polska i Ukraina w latach trzydziestych – czterdziestych XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych” (Grzegorz Mazur)

VII. IN MEMORIAM

• Jędrzej Tucholski (1932–2012)(Marcin Majewski)

WYKAZ SKRÓTÓW ARCHIWALNYCH

INFORMACJA O AUTORACH

SUMMARIES

 

autor: Tomasz Stempowski