Tomasz Stempowski | On 27, grudzień 2012

Cały świat Sławnego zmieścił się w małej salce wystawowej Domu Spotkań z Historią. W głównych salach wystawowych można oglądać fotografie zniszczonej Warszawy Cobba, dlatego Sławny musiał zadowolić się dużo mniejszą przestrzenią.Żeby zmieścić jak najwięcej obrazów, kuratorzy część z nich umieścili na stelażach ustawionych w ząbkowanej łamanej linii. Trzeba się do nich zbliżyć i oglądać je z bliska. Chcąc nie chcąc, widz skupia się na obrazie, na konkretnym kadrze. To dużo lepsze wyjście niż umieszczenie wielu ujęć na jednej planszy. Jedna taka aranżacja znalazła się na wystawie. Autorzy zgrupowali na niej fotografie o tematyce – można tak to określić – politycznej. W ten sposób zostały w pewien sposób wydzielone z całości wystawy. Pozostałe zdjęcia pokazują sceny z życia tzw. zwykłych ludzi, więc taka decyzja wydaje się zasadna. Jednak obraz na tym traci, schodzi na drugi plan, chowa się za temat.

Władysław Sławny urodził się w 1907 r.
w Nowym Korczynie w rodzinie żydowskiej. Fotografią zainteresował się w wieku 12 lat.
W młodości, jako uczeń szkoły średniej, należał do komunistycznej organizacji młodzieżowej i kilkakrotnie był aresztowany. Około 1926 r. wyjechał do Paryża, gdzie studiował malarstwo. W tym czasie zaczął także zawodowo fotografować. Robił portrety emigrantom, a później pracował jako fotoreporter. Po wybuchu drugiej wojny światowej wstąpił do Armii Polskiej we Francji. W szeregach Brygady Strzelców Podhalańskich brał udział w bitwie o Narwik. Dokumentował ją fotograficznie, jednak negatywy zatonęły wraz z okrętem zatopionym przez Niemców. Po powrocie do Francji w 1940 r. został zdemobilizowany i zamieszkał w Lyonie. W roku 1941 ożenił się z Tolą (Taubą) Wajnberg, którą poznał jeszcze w Polsce. Wkrótce na świat przyszli dwaj jego synowie: Francis w 1943 r. i Jean w 1945 r. Po wojnie wraz z rodziną wrócił do Paryża, gdzie podjął pracę w „Gazecie Polskiej” – tygodniku wspieranym przez polskie komunistyczne władze. W latach 1945 i 1948 odwiedził Polskę. W czasie pierwszej wizyty robił zdjęcia lotnicze zburzonej Warszawy. W czasie drugiej fotografował Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu. W 1950 r. wrócił do Polski, żeby współtworzyć nowe pismo ilustrowane. Został kierownikiem działu fotograficznego tygodnika „Świat”, w skład którego weszli także Jan Kosidowski, Wiesław Prażuch i Konstanty Jarochowski. „Świat” był pierwszym tego rodzaju pismem w Polsce. Mimo trudności związanych z sytuacją polityczną i działalnością cenzury przyczynił się do rozwoju polskiego fotoreportażu. Pod koniec 1957 r. Sławny wrócił wraz z rodziną do Paryża i podjął pracę w „Tygodniku Polskim” wydawanym przez władze PRL. Zmarł w Paryżu w roku 1991.

Na wystawie eksponowane są wybrane fotografie z lat pięćdziesiątych, z okresu pracy Władysława Sławnego w „Świecie”. To oczywiście w znacznym stopniu musiało wpłynąć na ich treść. Cenzura z pewnością nie pozwoliłaby na druk zdjęć w jakikolwiek sposób obrazoburczych. Sam Sławny też związany był z lewicą. Jak wspomniano, w młodości należał do komunistycznej młodzieżówki, a po wojnie w Paryżu, jeszcze przed przyjazdem do Polski, pracował w gazecie wydawanej przez polski komunistyczny rząd. Można więc założyć, że sam sobie ograniczał dobór tematów. Nie wiem, na ile reprezentatywny jest wybór przedstawionych na wystawie zdjęć. Być może istnieją inne, pokazujące rzeczywistość z odmiennej, bardziej krytycznej perspektywy. Obrazy, które możemy obejrzeć, to w większości obrazy raczej tę rzeczywistość afirmujące. Sceny z życia codziennego, z którymi można się jakoś identyfikować, polubić je – ludzie na karuzeli, dzieci w szkole, przechodnie na ulicach. Nie to, że te zdjęcia są nieprawdziwe, sfałszowane czy pozowane. Chodzi o to, że są jednostronne. Później, w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, polska fotografia reporterska nabierze przekrzywienia w drugą stronę. Będzie się koncentrować na brudzie, brakach, brzydocie, dążąc do demaskowania świata sfałszowanego w propagandzie. Fotografie Sławnego pokazują raczej tę dobrze oświetloną i jaśniejszą sferę rzeczywistości niż tę pozostającą w cieniu.

Wystawa zorganizowana przez Dom Spotkań z Historią i Polską Agencję Fotografów „Forum” eksponowana jest od 28 listopada 2012 do 31 marca 2013 r. w DSH w Warszawie. Kuratorami są Katarzyna Madoń-Mitzner i Krzysztof Wójcik. Projekt plastyczny wykonał Marek Wajda.

Ekspozycji towarzyszy album: „Świat Sławnego. Warszawa, Polska, Europa lat pięćdziesiątych na zdjęciach Władysława Sławnego”, zredagowany przez Katarzynę Madoń-Mitzner i Krzysztofa Wójcika.

autor: Tomasz Stempowski