Tomasz Stempowski | On 04, lt. 2013

 

W stałej rubryce „Stopklatka” Biuletynu IPN „Pamięć.pl” (nr 9/2102) w artykule Szczecińscy fotoreporterzy niewypowiedzianej wojny Paweł Miedziński przedstawił sylwetki autorów zdjęć dokumentujących wydarzenia Grudnia 1970 r. w Szczecinie oraz nakreślił okoliczności ich wykonania.

17 grudnia 1970 r. po wiecu robotnicy ówczesnej Stoczni im. Adolfa Warskiego sformowali pochód, który wyruszył w kierunku centrum miasta. Na trasie przemarszu dochodziło do starć z milicją, która jednak nie zdołała zatrzymać manifestacji. W ciągu kilku godzin przed siedzibą Komitetu Wojewódzkiego PZPR zebrał się dwudziestotysięczny tłum. Doszło do podpalenia budynku, a tłum nie pozwalał strażakom go gasić. Zaatakowane zostały także budynki Komendy Wojewódzkiej MO, Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych przy ul. Małopolskiej, prokuratury, aresztu śledczego oraz jednostka wojskowa przy ul. Sambora. Wojsko i milicja użyły przeciwko demonstrantom broni. Byli zabici i ranni. Następnego dnia rozpoczął się strajk kierowany przez Ogólnomiejski Komitet Strajkowy. W wyniku starć ulicznych mieszkańców Szczecina z milicją i wojskiem zginęło 16 osób, a przeszło sto zostało rannych.

Dramatyczne wydarzenia rozgrywające się na ulicach Szczecina były dokumentowane przez kilku fotografów. W większości byli zawodowymi fotoreporterami: Andrzej Wituszyński pracował w Centralnej Agencji Fotograficznej, Stefan Cieślak w „Kurierze Szczecińskim”, Marek Czasnojć w „Głosie Szczecińskim”, artysta fotografik Maciej Jasiecki współpracował z różnymi periodykami, Zbigniew Wróblewski był instruktorem fotografii i filmu w Wojewódzkim Domu Kultury. Zdjęcia fotograficzne robili także operator telewizyjny Lechosław Trzęsowski oraz jego asystent Janusz Piszczatowski, którzy 18 grudnia rejestrowali kamerą zniszczenia na potrzeby oficjalnego reportażu. Osobną grupą byli funkcjonariusze Wydziału „B” Służby Bezpieczeństwa, którzy robili zdjęcia uczestnikom wydarzeń, by ich później zidentyfikować i zatrzymać.

 Szkoda, że Paweł Miedziński pominął w swoim tekście fotoamatorów, jak Wiesław Jóźwik, który w 1970 r. był uczniem szczecińskiego Technikum Mechaniczno-Elektrycznego i robił zdjęcia z okna internatu. Jego historię opisywała w styczniu 2013 r. lokalna prasa, m.in. „Kurier Szczeciński”. Wzmiankę o nim znaleźć można także w Fototekście. Zapewne informacje o odnalezieniu tych zdjęć pojawiły się zbyt późno, żeby uwzględnić je w artykule zamieszczonym w grudniowym numerze „Pamięci.pl”, ale możliwe, że takich nierozpoznanych fotografów jest więcej i warto ich poszukać.

Autor artykułu stwierdza, że szczecińscy fotoreporterzy i fotografowie nie byli przygotowani do pracy w sytuacji, jaka wytworzyła się w Szczecinie. Dramatyczne wydarzenia, starcia demonstrantów z milicją i wojskiem, użycie broni palnej i ofiary śmiertelne stwarzały realne zagrożenie dla ich życia. Skłania to autora do nazwania ich fotografami wojennymi i stwierdzenia, że z punktu widzenia obiektywu Grudzień ’70 był wojną. To raczej retoryczna przesada, co nie zmienia faktu, że niebezpieczeństwo, które im groziło, było realne, a zrobione przez nich zdjęcia zasługują na uznanie i pamięć. Dlatego bardzo dobrze, że ich sylwetki zostały przypomniane. Zwłaszcza że w czasie, gdy fotografie przez nich zrobione były najbardziej potrzebne społeczeństwu, nie mogły być pokazane. Teraz, po latach, nie mają już szansy wywrzeć wpływu, który mogłyby mieć w grudniu 1970 r., ale z pewnością pozostają ważnym świadectwem przeszłości.

 

„Pamięć.pl” można pobrać w formacie pdf na stronie internetowej pisma. Nr 9/2012 dostępny jest pod adresem: http://pamiec.pl/ftp/pamiecpl/pamiec_nr_9_caly.pdf.

Więcej o wydarzeniach Grudnia ’70 można dowiedzieć się na stronie Rewolta grudniowa 1970 (http://www.grudzien70.ipn.gov.pl/). W zakładce Galeria zobaczyć można m.in. zdjęcia ze Szczecina.

 

autor: Tomasz Stempowski